Trudny pacjent – czym jest opór w psychoterapii?

Zdarza się, że psychoterapeuta doświadcza wielu frustracji, niepokoju i poczucia konfliktu z powodu braku efektów pracy, a często dzieje się tak z powodu oporu stawianego przez tzw. trudnego pacjenta. Są takie sytuacje, w których psychoterapeuta nie jest w stanie pomóc pacjentowi, może być jednak też tak, że to pacjent utrudnia lub uniemożliwia postęp w terapii.

Czym jest opór w psychoterapii?

Opór w psychoterapii to świadome lub nieświadome działania, które mają na celu opóźnić lub nie dopuścić do postępu w psychoterapii. Opór może przejawiać się na różne sposoby, np. poprzez:

notoryczne spóźnianie się lub niepojawianie na sesji terapeutycznej,
milczenie podczas sesji lub ograniczenie komunikacji do zdawkowych wypowiedzi,
manipulowanie psychoterapeutą i relacją psychoterapeutyczną.

W wyniku stawiania oporu przez klienta postęp w psychoterapii staje się niemożliwy, a klient tym samym rezygnuje z możliwości poprawy swojej sytuacji życiowej. W ten sposób unika wzięcia odpowiedzialności za problemy, z którym zgłosił się na terapię.

Jacy pacjenci najczęściej stawiają opór w psychoterapii?

Pacjenci, którzy w znacznym stopniu utrudniają postępy w psychoterapii, posiadają różne osobowości, jednak ich cechą wspólną jest ogromna potrzeba kontroli oraz roszczeniowość. Wielu pacjentów próbuje atakować psychoterapeutę, starając się przejąć kontrolę nad terapią lub nawet przekraczając wcześniej ustalone i dozwolone granice. Wdzierają się w sferę życia osobistego terapeuty lub podważają jego kompetencje. Inni klienci, którzy stawiają opór i hamują postępy w swojej terapii, to osoby o niecierpliwym usposobieniu, które formułują terapeucie nieracjonalne żądania do spełnienia, takie jak czas trwania terapii, metody pracy czy oczekiwane rezultaty.

Praca z trudnym pacjentem jest szczególnym wyzwaniem dla psychoterapeuty i zdaje się być z góry skazana na niepowodzenie. W tej sytuacji warto poruszyć takie kwestie na superwizji i wspólnie zastanowić się z superwizorem, jak radzić sobie z oporem trudnego pacjenta.