Jak powstają nieadaptacyjne schematy?

Podstawowe potrzeby

Dzieciństwo, to okres w naszym życiu, który niewątpliwie odbija się na naszym dalszym funkcjonowaniu. Wczesne lata kształtują nasz charakter oraz nawyki. Uczymy się co dobre a co złe, oraz jak reagować na poszczególne wydarzenia i sytuacje. Dzieciństwo jest także etapem gdzie zdobywamy wiedze o świecie, o nas samych, obserwując ważne dla nas osoby uczymy się relacji, uczuć i wartości, którymi w przyszłości będziemy się kierować. I w tym okresie powstają schematy. Jako odpowiedź na przeżycia i doświadczenia, najczęściej negatywne i traumatyczne. Sytuacje te to powtarzające się wydarzenia, które wynikały z niezaspokojenia naszych podstawowych potrzeb emocjonalnych jako dziecko. Do podstawowych potrzeb emocjonalnych, które w dzieciństwie, powinny być zapewnione zaliczamy:

• Potrzeba bezpieczeństwa – tu dla zaspokojenia tej potrzeby wymagane jest zapewnienie dziecku opiekę, troskę i akceptację, miłość, czułość, stabilna więź,
• Autonomia i kompetencja – poczucie tożsamości
• Zapewnienie wolności wyrażania uczuć, emocji i potrzeb,
• Spontaniczność i zabawa
• Realistyczne granice

Niezaspokojenie powyższych potrzeb, powoduje, że jako dzieci budujemy swój własny system poznawczo-emocjonalny. Dzięki niemu staramy się zrozumieć, wyjaśnić brak zaspokojenia danej potrzeby, oraz emocji jakie temu towarzyszą. Schemat powstaje naturalnie i automatycznie wynikając z obrazu środowiska i systemu funkcjonowania rodziny.

Wymienione potrzeby są uniwersalne dla każdego człowieka, oczywiście każdy z nas ma inny poziom ich odczuwania. Jedni odczuwają silnie ich brak a inni zdecydowanie mniej. Na siłę tych odczuć wpływa również temperament dziecka i jego interakcja z wczesnym środowiskiem w jakim funkcjonuje.

Wczesnodziecięce doświadczenia sprzyjające powstawaniu schematów

Istnie cztery rodzaje doświadczeń wpływających na fakt powstania nieadaptacyjnych schematów w naszym życiu:

• Toksyczna frustracja potrzeb- gdy w dzieciństwie występuje mało dobrych doświadczeń, powstają takie schematy jak schemat Opuszczenie oraz Deprywacja emocjonalna. Tu jako dziecko nie otrzymujemy wystarczającej opieki, która daje nam poczucie bliskości, miłości i stabilności więzi.
• Traumatyzacja lub wiktymizacja - najczęściej występuje gdy dziecko dotyka krzywda, przemoc lub jest ofiarą molestowania. Dziecko wykształca takie schematy jak Nieufność i skrzywdzenie, Niepełnowartościowość i wstyd, Podatność na zranienie.
• Za dużo dobrego – występuje gdy dziecko otrzymuje w nadmiarze same dobre rzeczy, a w zupełności wystarczające byłoby ograniczenie tych dóbr do mniejszej ilości. Dziecko jest traktowane przez rodziców bardzo dobrze, jako wręcz uprzywilejowane i rozpieszczane. Buduje to na przyszłość schematy takie jak: Zależność i niekompetencja oraz Roszczeniowość i przekonanie o szczególnych uprawnieniach. Tu rodzice wykazując się nadmierną opiekuńczością nie zaspokajają potrzeb autonomii i realistycznych granic dziecka.
• Selektywna internalizacja lub identyfikacja z innymi ważnymi- w tym doświadczeniu jako dziecko albo utożsamiamy się z rodzicem jego myślami, uczuciami i zachowaniem lub odcinamy się od tych zachowań nie uwewnętrzniając ich. Jako przykład możemy podać dziecko, które doświadczyło przemocy fizycznej, może przejąć rolę agresora i w życiu dorosłym, gdy jako dziecko stawiało opór atakom przemocy rodzica. Może być też tak, że atakowane dziecko przyjmuje postawę bierną, poddając się i przyjmując rolę ofiary.

Temperament

Oprócz doświadczeń ogromny wpływ na kształtowanie się schematów ma temperament emocjonalny dziecka. Siła naszego temperamentu z jakim się rodzimy. Temperament to cechy, które w znaczący sposób będą wpływać na nasze reakcje na doświadczenia. Dziecko z silnym temperamentem inaczej zareaguje i poradzi sobie z atakiem przemocy, niż dziecko o temperamencie pasywnym, które będzie chciało się przypodobać, lub biernie zareaguje na sytuację. To wpływa na tworzenie się naszych schematów poprzez reakcje i emocje jakie doświadczamy.

Źródłem schematów zatem jest niezaspokojenie podstawowych potrzeb, które potrzebne są do prawidłowego rozwoju emocjonalnego nas jako dzieci. Choć schematy tworzymy w dzieciństwie to powielamy je oraz wzmacniamy przez całe życie. Powstałe, mocno zakorzenione w nas są trudne do zmiany, nie jest to jednak niemożliwe. Terapia schematów długotrwała i wymagająca pomaga nauczyć się rozpoznawać schematy, negatywnie wpływające na nasze funkcjonowanie oraz panowanie nad emocjami i reakcjami gdy schemat daje o sobie znać. Co przekłada się na lepsze funkcjonowanie w życiu i budowanie poprawnych relacji z otoczeniem oraz zamianę sposobu myślenia o nas samych.