Jak działają mechanizmy obronne ego?

Mechanizmy obronne odkrył Zygmunt Freud, jednak koncepcję tę rozwinęła jego córka Anna. Dzięki nim można zmniejszyć nasilenie negatywnych emocji bez zmieniania wywołującej je sytuacji, jednak może wiązać się to z jej zniekształceniem. Pomagają radzić sobie ze stresem, ale i mogą powodować cierpienie. Czym dokładnie są mechanizmy obronne?

Mechanizmy obronne – co to?

Mechanizmy obronne lub mechanizmy obronne ego to zwykle nieświadome sposoby unikania i redukowania zagrażających człowiekowi uczuć i emocji. Są to zatem metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami, strategie umysłu, które działają nieświadomie, ale potrafią zmniejszyć lęk, frustrację czy poczucie winy. Są one niezbędne do zachowania równowagi psychicznej, jednak jeśli są stosowane w nieadekwatny sposób, stają się źródłem problemów psychicznych.

Zobacz: Osobowość narcystyczna, wyjątkowość ponad stan

Mechanizmy obronne – rodzaje

Wymienimy teraz i omówimy rodzaje mechanizmów obronnych, niektóre z nich są dojrzałe i pożądane z punktu widzenia psychologii, a inne prowadzą do pogorszenia stanu psychicznego człowieka.

Zaprzeczanie i wyparcie

Obydwa z tych mechanizmów obronnych ego zniekształcają sytuację, w której znalazła się dana osoba i pozwalają na ukrycie przykrych wydarzeń przed świadomością. W przypadku zaprzeczenia fakty czy niemiłe doświadczania i uczucia są ignorowane i zastępowane realistyczną wersją rzeczywistości. Dodajmy, że na pewnym etapie życia, dokładniej w dzieciństwie, zaprzeczanie jest powszechnym zjawiskiem, które doskonale widać w przypadku dzieci rozwodzących się rodziców. Zaprzeczenie pozwala na stopniowe oswojenie się z trudną sytuacją, przez co może być pomocne w momentach zagrażających życiu, jednak po pewnym czasie skutkuje pojawieniem się dalszych problemów psychicznych i wówczas konieczne będzie przepracowanie bolesnych wspomnień.

Wyparcie polega na uświadomieniu sobie bolesnych przeżyć i następnym ich zastąpieniu. Zostają one zepchnięte do nieświadomości, z której można je odzyskać. Może przyjmować formę dziur w pamięci lub całkowitej amnezji w przypadku traumatycznych doświadczeń.

Zobacz: Jestem śledzony, a rodzina spiskuje przeciwko mnie. Czym charakteryzuje się osobowość paranoiczna?

Tłumienie

Mechanizm tłumienia jest ściśle powiązany z zaprzeczeniem i wyparciem. Rozróżnia go jednak fakt, że przykre uczucia wciąż są obecne w świadomości człowieka, ale z jego woli są ignorowane i zastąpione przyjemnymi. Ten mechanizm obronny uważany jest za dojrzały i zdrowy.

Projekcja i przemieszczenie

Te dwa mechanizmy obronne z pewnością są Ci znane z codziennego życia. Choć pozwalają uznać przykre uczucia, kierują je na inny obiekt. W projekcji niepożądane emocje są nieświadomie przypisywane innym np. bardzo zdenerwowana osoba posądza innych o wyładowywanie się na niej. W przypadku przemieszczenia, negatywne uczucia przenoszone są na bezpieczny obiekt, na którym można go wyrazić np. dziecko gniewa się na rodziców lub zabawkę.

Zobacz: Skłonności do ryzyka i negatywne podejście do życia. Czym jest osobowość borderline?

Formowanie reakcji - reakcja upozorowana

Mechanizm formowania reakcji polega na zachowaniu się w sposób przeciwny do odczuwanych uczuć, przy czym nierzadko jest to zachowanie przerysowane. Prawdziwe uczucia zostały wyparte. Przykładem takiego działania będzie wylewne gratulowanie osobie, która dostała awans mimo że naprawdę samemu liczyło się na zmianę stanowiska.

Regresja i fiksacja

Regresja i fiksacja są mechanizmami obronnymi związanymi z trudnościami w rozwoju. W przypadku regresji, w trudnej dla malucha sytuacji, zaczyna on zachowywać się w sposób typowy dla wcześniejszej fazy rozwoju np. moczy się w nocy. Tak chce odzyskać towarzyszące mu we wcześniejszych latach poczucie bezpieczeństwa, a kolejne kroki rozwojowe kojarzy z lękiem. Regresja może wystąpić także u dorosłych np. osoba zmienia garderobę i mowę na infantylną.

Fiksacja z kolei polega na trzymaniu się wyuczonych mechanizmów, które nie dopuszczają do doznawania negatywnych emocji, wskutek czego jednostka nie może przejść do kolejnej fazy rozwojowej.

Identyfikacja

Identyfikacja ma bardzo istotne znaczenie w rozwoju człowieka. Polega na przybieraniu cech innych osób, wskutek czego jednostka może zdecydować się na dotychczas niedostępne dla niej zachowanie, które jednocześnie przejawiała osoba, z którą się identyfikuje np. rodzice. Szczególnym przypadkiem jest tutaj identyfikacja z agresorem, w której doświadczające przemocy dziecko zaczyna nadużywać swojej siły wobec innych.

Idealizacja

Mechanizm idealizacji polega na wyobrażaniu sobie kogoś lub danej sytuacji w sposób o wiele bardziej optymistyczny niż ma to miejsce w rzeczywistości.

Racjonalizacja

Mechanizm obronny racjonalizacji polega na zaprzeczeniu sytuacji lub emocjom przy pomocy logicznego i akceptowanego społecznie wytłumaczenia. Z racjonalizacją mamy bardzo często do czynienia w codziennym życiu np. osoba, która nie dostała awansu może mówić, że wcale jej na nim nie zależało, bowiem chce się skupić na życiu rodzinnym, a nie zawodowym.

Izolacja

Mechanizm izolacji polega na oddzieleniu myśli od towarzyszących im uczuć, które zostają stłumione. Sprawia to, że bolesne doświadczenie jest świadome, ale nie towarzyszą mu żadne uczucia np. matka, która poroniła opowiada swoją historię beznamiętnym tonem.

Sublimacja

Sublimacja jest dojrzałym mechanizmem obronnym polegającym na skierowaniu negatywnej energii związanej z nieakceptowanym wydarzeniem czy uczuciem na taką aktywność, która jest akceptowana społecznie. Np. osoba z niespożytkowaną energią seksualną, zaczyna zajmować się malarstwem.

Dysocjacja

Jeśli u człowieka zadziała mechanizm obronny dysocjacji, wydaje się mu, że aktualne wydarzenia są wspomnieniem z przeszłości. Osoba odłącza się od rzeczywistości i żyje w alternatywnym świecie, w którym jest jej łatwiej. Dysocjacja sprawia, że osobowość zostaje rozszczepiona na kilka części, które zachowują się tak, jakby żyły oddzielnie i miały inne systemy wartości np. odpowiedzialny pracownik jest bardzo nieodpowiedzialnym rodzicem.