Nie znam się, ale się wypowiem, czyli efekt Dunninga-Krugera

Daniel swoją edukację zakończył na szkole średniej, jednak czy to w pracy, czy gronie przyjaciół kreuje się na eksperta. Od czego? Właściwie od wszystkiego. Ma coś do powiedzenia na każdy temat, choć niekoniecznie posiada w nim wiedzę. Taki stan rzeczy pięknie podsumował Charles Darwin mówiąc, że "ignorancja częściej jest przyczyną pewności siebie niż wiedza". Właśnie to zjawisko zainteresowało dwóch badaczy - Justina Krugera i Davida Dunninga.

Efekt Dunninga-Krugera - co to jest?

Efekt Dunninga-Krugera jest jednym z błędów poznawczych, który polega na nieadekwatnym postrzeganiu rzeczywistości przez osoby dysponujące rozległą wiedzą w danej dziedzinie oraz przez te, które jej nie posiadają. O ile przedstawiciele pierwszej z grup mają tendencję do niedoceniania własnych umiejętności, ci drudzy przeceniają własne, idealizują je i paradoksalnie brak wiedzy zamiast odbierać, dodaje im pewności siebie.

Badania Dunninga i Krugera

Zanim Dunning i Kruger, badacze z Uniwersytetu Cornella, rozpoczęli swoje badania, miejsce miało inne wydarzenie. W 1995 roku na jeden z pittsburdzkich banków napadł McArthur Wheeler. Mężczyzna wcześniej zauważył, że rozlany na kartkę sok z cytryny znika, a po podgrzaniu pojawia się znowu. Zainspirowany tym odkryciem wsmarował twarz ową substancją i zrobił zdjęcie polaroidem. Efekt zadowolił go na tyle, że uznał, że podobny osiągnie w zetknięciu z kamerami w banku. Nie wziął poprawki na to, że sok z cytryny w oczach zniekształcił mu jakość widzenia. Jego zaskoczenie było niemałe, gdy zgarniała go policja. Ten przypadek zbadali Dunning i Kurger, a za swoje osiągnięcie w 2001 roku dostali nieco satyryczną nagrodę Ig Nobla, przyznawaną przez czasopismo "Annals of Improbable Research" w celu popularyzacji nauki.

Zobacz: Czym jest efekt następnego w kolejce i jak może zepsuć burzę mózgów?

Mężczyźni postanowili zweryfikować swoją hipotezę na temat przeceniania swoich umiejętności przez osoby nieposiadające wiedzy w danej dziedzinie, badając swoich studentów z wydziału psychologii. W tym celu poprosili ich o ocenę samych siebie pod względem znajomości gramatyki, logicznego myślenia, poczucia humoru, prowadzenia samochodu czy gry w tenisa. Co się okazało, osoby o niższych kompetencjach wychodziły z przekonania, że ich wiedza i umiejętności są na wysokim poziomie. Z kolei te o wyższych kompetencjach miały tendencję do ich zaniżania i przyznawania się do niewiedzy.

Po zakończeniu badań, uczeni uznali, że osoby niekompetentne nie dostrzegają braków w swojej wiedzy, przeceniają swoje zdolności i nie potrafią ich docenić ich u innych. Dlatego bywa, że wyrażają swoje zdanie najgłośniej z całego otoczenia, choć naprawdę jest ono niepoparte żadną wiedzą i kompetencjami.

Zobacz: Jak prawidłowo ocenić zachowanie swoje i drugiego człowieka? Unikać podstawowego błędu atrybucji

Efekt Dunninga-Krugera - przyczyny

Teraz należałoby się zastanowić, dlaczego ludzie mający braki w wiedzy, paradoksalnie wchodzą w rolę eksperta. Osoby wyposażone w umiejętności i kompetencje wychodzą z założenia, że skoro dla nich coś jest proste i łatwe, takie same jest także dla innych. Ponadto są świadomi tego, że posiadają jakąś wiedzę na dany temat, ale mogliby ją poszerzać i nauczyć się więcej (to z kolei nazywa się klątwą wiedzy), co poniekąd obniża ich samoocenę. Z drugiej strony mamy osoby, które wiedzy nie posiadają, podobnie jak świadomości na temat jej braku. Brak feedbacku korygującego ich postawę, umacnia ich pewność siebie.